Narh bir şekliyle günümüzde de uygulanan bir iktisat politikası aracıdır. Osmanlı’da devlet belli ürünlerin fiyatlarının artması ihtimaline karşı o ürünlerin satılabileceği üst sınırı belirler ve o sınır üzerinden satış yapılmasını yasaklar, bu yasağa uymayan olursa da cezai müeyyide uygulardı. Bu, tüketiciyi koruyan bir önlemdi. Ancak narh uygulamasında sadece tüketici değil, üretici de korunmuş ve malın altında satılamayacağı bir fiyat da belirlenmiştir. Yani başka bir ifadeyle söylemek gerekirse bir malın satımının alt ve üst sınırının belirlendiği bu uygulamaya taban fiyatı ve tavan fiyatı uygulaması denilebilir.
Narh tespiti İstanbul kadısı tarafından yapılırdı. Kadı bu uygulamanın muhtesip yardımıyla hayata geçmesini sağlardı. Narh fiyatları belirlenen malların başında un, ekmek, et, yağ ve tuz gibi kent halkının temel tüketim maddeleri gelmekteydi.
Aşağıdaki tabloda 1524 yılından başlayıp 1836 yılına kadar ortalama 30 yıllık aralıklarla 312 yıllık bir dönemin narh fiyatları gösterilmiştir. Fiyatları verilen maddeler un, ekmek, koyun eti, sığır eti, don yağı, zeytinyağı, tuz ve mumdur. Ortak bir değer oluşturmak amacıyla malların ağırlık ve fiyatları kıyye başına akçe olarak dönüştürülerek verilmiştir.
Tablo Ek 1- İstanbul’da temel gıda maddelerinin narh fiyatları (1524-1836)
|
Akçe/Kıyye |
||||||||
|
Tarih |
Un |
Ekmek |
Koyun Eti |
Sığır Eti |
Don Yağı |
Zeytinyağı |
Tuz |
Mum |
|
1524 |
|
|
1.3 |
|
|
5.5 |
|
|
|
1525 |
0.9 |
0.8 |
2 |
1 |
|
4.5 |
1.3 |
16 |
|
1528 |
|
|
2.7 |
|
|
4.5 |
|
|
|
1530 |
|
0.7 |
2.7 |
|
|
5.5 |
|
|
|
1548 |
|
|
2 |
|
|
5 |
|
|
|
1557 |
|
|
2 |
|
|
7.3 |
|
|
|
1558 |
|
0.7 |
|
|
|
4.8 |
|
|
|
1564 |
|
0.6 |
2.4 |
|
|
5 |
|
|
|
1570 |
|
1.1 |
3 |
|
|
7 |
|
|
|
1579 |
|
|
3.5 |
|
|
7.5 |
|
|
|
1584 |
|
0.7 |
3 |
|
|
|
|
|
|
1589 |
|
|
8.8 |
|
|
10.5 |
|
|
|
1591 |
2.5 |
1.3 |
|
|
|
12.5 |
|
|
|
1594 |
|
1.6 |
4 |
|
|
|
|
|
|
1595 |
|
1.3 |
6 |
|
|
13.5 |
|
|
|
1600 |
3.3 |
2.3 |
8 |
5 |
|
18.5 |
|
|
|
1603 |
|
|
9.3 |
|
|
15 |
|
|
|
1606 |
|
4 |
10.7 |
|
|
23 |
|
|
|
1608 |
3 |
2.3 |
9.2 |
|
|
22.5 |
|
|
|
1613 |
|
1.3 |
10 |
|
|
15 |
|
|
|
1615 |
|
3.8 |
8.5 |
|
|
|
|
|
|
1617 |
|
1.8 |
8 |
|
|
24 |
|
|
|
1618 |
4 |
1.9 |
9.3 |
|
|
|
|
|
|
1621 |
|
3.8 |
10.5 |
|
|
16 |
|
|
|
1623 |
6.3 |
4.2 |
12 |
|
|
24.4 |
|
|
|
1624 |
3 |
2.7 |
8 |
7 |
15 |
18 |
1 |
20 |
|
1625 |
2 |
2.3 |
10 |
|
|
|
|
|
|
1627 |
3.5 |
2 |
11 |
|
|
21 |
|
|
|
1632 |
|
2.7 |
11 |
|
|
19 |
|
|
|
1634 |
|
|
12 |
|
|
23 |
|
|
|
1640 |
|
2.8 |
9.5 |
|
|
19.5 |
|
|
|
1641 |
|
3.2 |
12 |
|
|
|
|
|
|
1642 |
|
2.4 |
9 |
|
|
17 |
|
|
|
1657 |
5.3 |
3.1 |
11 |
|
|
|
|
|
|
1690 |
3 |
|
|
|
|
18 |
|
|
|
1693 |
6 |
4.7 |
14.3 |
|
|
25 |
|
|
|
1695 |
3 |
3.6 |
21 |
|
|
19 |
|
|
|
1696 |
5 |
3.6 |
15 |
|
|
23 |
|
|
|
1722 |
5 |
|
|
|
|
26 |
|
|
|
1775 |
12 |
|
|
|
|
38 |
|
|
|
1776 |
12 |
8 |
|
|
|
57.5 |
|
|
|
1780 |
|
|
28.5 |
|
|
44 |
|
|
|
1785 |
15 |
8 |
24 |
|
|
43 |
|
|
|
1786 |
11.8 |
7.3 |
24 |
|
|
52 |
|
|
|
1788 |
14 |
6.2 |
24 |
|
|
84 |
|
|
|
1789 |
17 |
10.5 |
|
|
63 |
|
|
71 |
|
1790 |
24 |
15 |
|
|
81 |
66 |
12 |
89 |
|
1791 |
19 |
12 |
31.5 |
|
|
58.5 |
18 |
107 |
|
1792 |
19 |
11 |
43.3 |
|
81 |
67 |
10 |
95 |
|
1793 |
19.5 |
14.3 |
39 |
|
|
76.5 |
|
|
|
1794 |
25 |
15.2 |
45 |
28 |
66 |
|
|
|
|
1795 |
33 |
20 |
40.5 |
|
48 |
|
|
|
|
1796 |
25 |
16.6 |
45 |
|
63 |
|
|
|
|
1797 |
|
|
45 |
|
|
|
10 |
|
|
1798 |
20.8 |
13.3 |
40.5 |
|
|
|
10 |
|
|
1799 |
23 |
13.5 |
40.5 |
24 |
58 |
93 |
|
70 |
|
1800 |
23 |
15 |
42.8 |
24 |
58 |
|
|
70 |
|
1801 |
24 |
|
39 |
30 |
|
88.5 |
8 |
|
|
1802 |
|
|
|
|
76 |
84 |
8 |
88 |
|
1804 |
23 |
15 |
51 |
|
|
93 |
8 |
|
|
1805 |
28.5 |
18.5 |
57 |
40 |
94 |
|
|
|
|
1806 |
|
|
|
|
90 |
117 |
17 |
106 |
|
1808 |
29 |
18.5 |
80.5 |
|
|
|
|
|
|
1809 |
34.3 |
24 |
85.5 |
|
|
|
|
|
|
1810 |
62 |
41.6 |
85.5 |
|
|
120 |
|
|
|
1811 |
63.3 |
|
106.5 |
|
|
|
|
|
|
1812 |
45.3 |
34.4 |
|
|
|
|
|
|
|
1813 |
|
|
82.5 |
|
|
156 |
|
|
|
1815 |
43.8 |
33.3 |
106.5 |
|
|
|
|
|
|
1819 |
42.7 |
30 |
114 |
|
|
|
|
|
|
1820 |
|
14.6 |
115.5 |
|
|
|
|
|
|
1821 |
|
|
115.5 |
|
|
213 |
|
|
|
1823 |
|
|
93.8 |
|
|
180 |
|
|
|
1825 |
45.1 |
28.4 |
90 |
|
|
|
|
|
|
1826 |
40.2 |
26.7 |
90 |
|
|
|
|
|
|
1827 |
|
40 |
94.5 |
|
|
|
|
|
|
1828 |
86.5 |
53.3 |
100.5 |
|
|
168 |
|
|
|
1829 |
75.7 |
53.3 |
126 |
|
|
|
|
|
|
1833 |
|
68.6 |
255 |
|
|
|
|
|
|
1834 |
|
|
265.5 |
|
|
345 |
|
|
|
1836 |
|
|
|
|
|
690 |
|
|
*Kaynaklar: Halil Sahillioğlu, “Osmanlılar’da Narh Müessesesi ve 1525 Yılı Sonunda İstanbul’da Fiyatlar”, BTTD, 1967, sy. 1, s. 36-40; sy. 2, s. 54-56; sy. 3, s. 50-53; Mübahat S. Kütükoğlu, “1624 Sikke Tashihinin Ardından Hazırlanan Narh Defterleri”, TD, 1984, sy. 34, s. 126-128; Mübahat S. Kütükoğlu, “1009 (1600) Tarihli Narh Defterine Göre İstanbul’da Çeşitli Eşya ve Hizmet Fiyatları”, TED, 1978, sy. 9, s. 22-25; Salih Aynural, “Selim III Döneminde İstanbul’da İktisadi Hayat”, doktora tezi, İstanbul Üniversitesi, 1989, (1789-1807 yılları arasındaki narh fiyatları olarak Aynural’ın verdiği; ilgili yılın tespit edilen en son ayına ait fiyatlar dikkate alınmıştır.) s. 141-155; Arif Bilgin, “Narh Listeleri ve Üsküdar Mal Piyasası (1642-1708)” , IV. Üsküdar Sempozyumu, ed. Coşkun Yılmaz, İstanbul 2007, c. II, s. 155-191.
