XV. Yüzyıl
(1453 sonrası)
Ankaralı Abraham, “Konstantinupolis’in Düşüşüne Ağıt”.
İmrozlu Kritobulos, “Târîh-i Sultân Mehmed Hân-ı Sânî” (ayrıca bkz. 1871 senesi)
Patrik Gennadios’un İ‘tikadnâmesi (Yunan harfleriyle Türkçe versiyonu, ilk Karamanlıca eser sayılır.)
XVI. Yüzyıl
1534-1546: İspanyolca roman Amadís de Gaula hekim Yaakov Algabe tarafından İbranîceye tercüme edilir ve Eliezer Soncino tarafından basılır.
1545-47: Tevrat önce Arapça ve Farsça tercümesiyle sonra Grekçe ve İspanyolca çevirisiyle birlikte İbranî harfleriyle Eliezer Soncino tarafından basılır.
1567: Moses Almosnino, La Kronika de los Reyes Otomanos’u (Osmanlı Padişahlarının Kroniği. Matbu versiyonu: Extremas y Grandezas de Constantinopla, Madrid 1638) kaleme alır.
1567: Apkar Tıbir İstanbul’da bir Ermeni basımevi kurar.
XVII. Yüzyıl
1627: Nikodimos Metaksas ve Patrik Kiril Lukaris (kısa ömürlü) bir Rum basımevi kurar.
1638 (Cenevre): Yeni Ahit’in Gelibolulu Maksimos tarafından yapılan modern Yunanca tercümesi Cenevre’de basılır.
1661-1689: Eremya Çelebi Kömürciyan, “İstanbul Tarihi” (Stampolay Patmut‘iwn).
1668 (Venedik): “Yahudi Gelin” (Rumca versiyonu).
ykl. 1670: “Yahudi Gelin” (Eremya Çelebi Kömürciyan’ın Ermenice-Türkçe çevirisi).
1675-1678: Eremya Çelebi Kömürciyan, “Osmanlı Sultanlarının Dört Yüz Yılının Kısa Tarihi” (Patmut‘iwn Hamařôt 400 Tarua Osmanc‘oc‘ T‘ak‘avorac‘ën). Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk Ermenice tarihi.
1697: Sivaslı Mıhitar İstanbul’a gelir.
XVIII. Yüzyıl
1700: Narekli Aziz Krikor’un “Ayinler Kitabı”nın (Girk‘ Ałotic’) ilk basılışı.
1705: Ermenice Kitab-ı Mukaddes’in İstanbul’da ilk baskısı (ilk baskısı: Amsterdam 1666).
1710: Aghatangelus’un Merzifonlu Krikor tarafından basılışı.
1717: Mıhitarist tarikatinin Venedik’te kuruluşu.
1718: Nikola Mavrokordato, “Filotheos’un Boş Vakitleri”ni (Filotheou Parerga) kaleme alır ve eser 1800’de Viyana’da basılır.
1710-1726: Narekli Aziz Krikor’un Girk‘ Ałot‘ic’inin Merzifonlu Krikor tarafından tab’ının gerçekleştirilmesi.
1730: Yaakov Huli, Me’am Loez (Yabancı Dilli Bir Kavimden) adında Yahudi-İspanyolca dilindeki Kitab-ı Mukaddes tefsirinin ilk bölümlerini neşreder (Isaak Magriso ve Isaak Arguete tarafından XVIII. yüzyılda kaldığı yerden devam ettirilir).
1752: Caspar Ludwig Momarz, Bosporomachia (ilk baskı Leipzig 1766)
1764: Patrik Hagop Nalyan’ın ölümü (d. 1741). Patrik “Nihadî” mahlası ile Türkçe şiirler de yazmıştır.
1767 (Venedik): “Stavrakoğlu Tarihi”.
1768: İstanbullu Bağdasar Tıbir’in ölümü (d. 1683-ö. 1768). Şair, öğretmen ve yayıncı olarak temayüz etmiştir.
1791 (Venedik): Ğugas İnciciyan, “Yeni ve Eski Coğrafya Üzerine Gözlemler” (Tesut‘iwn Hamařot Hin ew nor Ašxarhagrut‘ean). 5. bölümü aynı zamanda bir İstanbul tarihi içermektedir.
1794 (Bassano): Cosimo Comidas Carbognano (Kozmas Gomidas Kömürciyan), Descrizione topografica dello stato presente di Costantinopoli.
XIX. Yüzyıl
1811: Yakovaki Rizo-Nerulos, “Korakistika ya da Rumcanın Tashihi” (Korakistika, ê, Diorthôsis tês Rômaikês Glôssas) (1813’te Mahmut Paşa Han’ındaki Rum Matbaası’nda basılmıştır.).
1813 (Paris): Description du Bosphore par le Docteur Indjidjian.
1816 (Viyana): Yakovaki Rizo-Nerulos, “Hindi Kaçırması (Kourkas harpagê)”.
1827 (Cenevre): Yakovaki Rizo-Nerulos, Cours de Littérature grecque moderne donné à Genève.
1827 (Paris): Grigorios Palaiologos, Esquisses de moeurs turques au XIXe siècle…en forme de dialogues (Dialog Biçiminde 19. Yüzyıl Türk Âdetlerinden Görünümler).
1836 (Atina): Dimitrios K. Byzantios, “Babil ya da Yunan Dilinin Mahallî Yozlaşması” (Hê Babylônia ê Hê kata topous diafthora tês hellênikês glôssês).
1839 (Atina): Grigorios Palaiologos, “Cefakeş” (Ho Polypathês).
1843: Têlegrafos tou Bosporou’nun (“Boğaziçi Postası”) kurulması.
1844: Beyoğlu’nda Théâtre Naum (Naum Tiyatrosu) Donizetti’nin Lucrezia Borgia operası ile açılır.
1844 (Paris): Alphonse Royer, Les Janissaires (Yeniçeriler) (Bu romanın bir Bulgarca tercümesi daha sonra Tsarigradski Vestnik gazetesinde tefrika edilir.).
1844: Alexandre Timoni, Nouvelles Promenades dans le Bosphore ou Méditations Bosphoriques.
1844: *** [Patrik Konstantios], Kônstantinias palaia te neôtera (2. bs., Dimitrios Paspallis Matbaası; ilk yayını Venedik 1824; Yorgaki Petropulos’un Türkçe tercümesi, Hey’et-i Sâbıka-i Kostantıniyye, İstanbul 1860; M. R. imzası ile Fransızca tercümesi: Constantiniade ou Description de Constantinople ancienne et moderne composée par un philolologue et archéologue, İstanbul: Antoine Coromila ve P. Paspalli, 1846; John P. Brown tarafından İngilizce tercümesi, Ancient and Modern Constantinople, Londra 1868).
1848: Tsarigradski Vestnik (İstanbul Muhbiri) gazetesinin kurulması.
1848: Naum Tiyatrosu, Verdi’nin Macbeth operası ile yeniden açılır.
1849: Wassa Efendi (Vasa Efendi; Pashko Vasa), La mia prigionia. Episodio storico dell’Assedio di Venezia (Mahpusluk Yıllarım, Venedik Kuşatmasından Tarihî Bir Kesit; Tip. A. Domenichini).
1851: Vartan Pasha, Akabi Hikyayesi (Mühendisoğlu Tabhanesi).
1851: Hovhannes Hisaryan, Khosrov ew Makruhi (Önce Panasêr dergisinde tefrika edilir.).
1851 (Londra): Stefanos Th. Ksenos, Türkiye’deki Şeytan yahud İstanbul’dan Sahneler. (Yunanca metin, Ho Diabolos en Tourkia êtoi Skênai en Konstantinoupolei, on bir yıl sonra 1862’de Londra’da çıkar.)
1852: Masis (Ağrıdağ) gazetesi Garabed Ütücüyan tarafından kurulur.
1853: İstanbul’da ilk Yahudice-İspanyol süreli yayın Or Yisrael - La Luz de Yisrael Leon Hayim de Castro tarafından kurulur.
1855: L’Assedio di Silistra (Silistre Kuşatması) operası (müzik Giacomo Panizza, libretto Gabriel Naum).
1855: Sırabion Hekimyan tarafından ilk Ermeni oyuncular topluluğu kurulur.
1856: “Bulgar Edebiyat Cemiyeti”nin (Obştina na Bılgarskata Knijnina) kuruluşu.
1858(-1862): Dimitır Mutev tarafından Bılgarski Knijitsi kurulur.
1858: Vasilios Andronopulos tiyatro kumpanyası ile Rum tiyatrosu açılır. İlk tiyatro temsili Arnavutköy kahvehanesinde Alfieri’nin Saul isimli eseriyle yapılır.
1860: Vasil Drumev, Neştastna familiya (“Kederli Aile”) adlı ilk Bulgar romanı, Bılgarski Knijitsi’de yayınlanır.
1861: İstanbul’da ilk profesyonel Batı Ermeni tiyatrosu (Arevelyan Tadron - Şark Tiyatrosu) kurulur. Tiyatro Hekimyan ve Arakel Altınyan tarafından yönetilir.
1861: Zoéros Pasha, Eis Apogonos tou Timoleontos, êtoi, Patris, mêtêr, erôs (Timoleon’un Torunu ya da Anavatan, Ana, Aşk; tiyatro eseri).
1861 (2. bsk.): Anastasios Pnevmatikas, Ho Fisfisis.
1861(-1884): 31 Mayıs, Ahmed Faris eş-Şidyâk (Ahmed Faris Efendi, d. 1801-ö. 1887) tarafından kurulmuş el-Cevâib gazetesinin ilk sayısı. İstanbul’da Arap dilinde yayınlanan en önemli gazete.
1862: “İstanbul Yunan Edebiyat Topluluğu”nun (Ho en Kônstantinupolei Hellênikos Filologikos Syllogos) kuruluşu.
1863: Aleksander İstamatyadis, Chios Doulê, ê Patris kai Erôs”. (Theodoros Orfanidis’in şiirinden ilham alınarak yazılmıştır, 1858’de Atina’da bir ödül kazanmıştır.) İlk temsili Théâtre Naoum’da yapıldı (Türkçe versiyonu: Hata-i Nisvân yahud Sakız Esirleri).
1865: Trezoro isimli bir edebiyat eki ile birlikte Jornal Yisraelit’in Yehezkel Gabay tarafından kurulması.
1866: İstanbul’da Bulgar Okuma Odası’nın (Çitalişte) kurulması.
1866: İncillerin ve “Resullerin İşleri”nin Elbasanlı Kostandin Kristoforidhi (d. 1827-ö. 1895) tarafından ilk Geg (Güney Arnavut lehçesi) çevirisinin Latin alfabesi ile neşri: Katër Ungjillat e Zotit edhe Shelbuesit tonë Jesu Krishtit edhe Punët e Apostujvet.
1868-1869: Christoforos Samarcidis, “İstanbul’un Sırları” (Apokryfa Kônstantinoupoleos) (3 bölüm: Il commercio orientale - L’Omnibus).
1869: Mustafa Celaleddin Paşa, Les Turcs Anciens et Modernes: Courrier d’Orient.
1869: Mirza Habib-i Isfahanî (çev.), Molière, Le Misanthrope (Tercüme-i Mizantrop -Güzâriş-i Merdüm-girîz) (Tasvîr-i Efkâr Matbaası).
1870
1870: Teodor Kasap tarafından mizah dergisi Diogène’nin Fransızca, Yunanca ve Türkçe olarak yayınlanması.
1870: Charles Mismer, Soirées de Constantinople (Typographie et Lithographie Centrales).
1870: Athanasios Komninos Hypsilantis’in vekayinamesinin “Fetihten Sonraki Hadiseler” (Ta Meta ten Halôsin: 1453-1789) arşimandrit Germanos Afthonidis tarafından İstanbul’da (I. A. Vrettos) yayınlanması.
1870(-1875): Bulgarca dergi Çitalişte Marko Balabanov tarafından kurulur.
ykl. 1871: Philipp Anton Dethier tarafından İstanbul’da (Typographie et Lithographie Centrales) Monumenta Hungariae Historica’nın bir bölümü olarak (c. XXI, bl. 1) Kritobulos’un Târih-i Sultan Mehmed Han-ı Sâni’sinin ve beraberinde İstanbul’un fethi ile birçok başka kaynağın yayınlanması.
1871-1872: Temaşa-i Dünya, Cefakâr ve Cefakeş (E. Misailidis tarafından yapılan Ho Polypathês’in (bkz. yuk.) bir uyarlaması: E. Misailidis Matbaası).
1871: Bulgarca “İstanbul Kitab-ı Mukaddesi”nin (Tsarigradskata Bibliya) ilk basılışı (Hagop Boyaciyan).
1872: El Tiempo gazetesinin kurulması, Osmanlı İmparatorluğu’ndaki ilk Yahudi-İspanyol günlük gazete.
1872: Elbasanlı Kostandin Kristoforidhi’nin (d. 1827-ö. 1895), Yeni Ahit tercümesi, Dhjata e Re’nin İstanbul’da neşri.
1873: İstanbul’da Yahudi-İspanyol ilk tiyatro temsilleri (Abraham Behor Evlagón, Yetziat Mitzrayim; La Vendida de Yosef por sus Ermanos).
1873: Ermeni şair Bedros Turyan’ın ölümü (d. 1851).
1873: Petko Slaveykov, “Ak Baldırlı Çeşmesi” (İzvorıt na Belonogata).
1873: Nikola Mikhaylovski (çev.), Télémaque’ın Maceraları’nın (Priklyuçeniya na Telemaha) Bulgarca tercümesi (Promişleniye).
1873: Vasa Efendi, Rose e Spine (şiirler: Coromila).
1874: Konstantin Veliçkov, Nevyanka ile Svetoslav (İlk Bulgarca tiyatro eseri. 1872’de Osmanlı Tiyatrosu’nda sahneye konuldu.).
1874: Farsça gazete Ahter’in İstanbul’da Tebrizli Muhammad Tahir tarafından kuruluşu.
1877: “Dzerents” (Hovsep Şişmanyan), Toros Levoni (İstanbul’da yayınlanan ikinci Ermenice roman).
1879: İstanbul’da “Arnavut Edebiyatı Yayın Topluluğu”nun (Shoqëri e të shtypurit shkronja shqip) kuruluşu.
1879: Allfabetare e Gluhësë Shqip (Arnavutça antoloji).
1879(-1930): El Telegrafo’nun ilk neşri (İçerisinde romanlar da tefrika edilmiştir).
1879-1880: Ahter gazetesi İran Büyükelçisi Mirza Muhsin Han Muînülmülk’ün Farsça Télémaque çevirisinden bölümler yayınlar.
1880
1880: Hagop Baronyan, Ptoyt më Pôlsoy T‘ałerun Mêj (İstanbul Semtlerinde Bir Yürüyüş).
1880: Theatrikê Bibliothêkê (Tiyatro Kütüphanesi).
1883: Sırpuhi Düsap, Mayda (mektup roman).
1884: Ermeni günlük gazetesi Arevelk’in (Şark) kuruluşu.
1884: Osmanlı İmparatorluğu’nda Arnavut dilinde ilk gazete Drita’nın (Işık) kuruluşu ki birkaç baskının ardından ismi değişmiş ve Dituria (Bilgi) olmuştur.
1885: Adolphe Thalasso tarafından La Revue Orientale kurulur.
1885: Naim Bey Frashëri’nin La Fontaine masallarından (Ağustos Böceği ile Karınca, Karga ile Tilki) çevirileri Dituria dergisinin 6-11 sayılarında çıkar.
1885-1886: Krikor Zohrab, kısa romanı “Kaybolmuş Bir Nesil”i (Anhetac‘ac Serund më) yayınlar.
ykl. 1886: Mirza Habib-i Isfahanî, James Morier’in Isfahanlı Hacı Baba Maceraları romanının Farsça tercümesini yapar.
1886 (Bükreş): Naim Bey Frashëri, “Sürüler ve Mahsuller” (Bagëti e Bujqësija).
1888: Dikran Gamsaragan, Varžabedin Ałčigë (Öğretmenin Kızı; roman. İlk defa Arevelk’te yayınlanır.).
1888-1895: Süleyman el-Bustanî (d. 1856-ö. 1925) tarafından İlyada’nın Arapçaya ünlü çevirisi İstanbul’da yapılır.
1889: Ep. C. Kyriakidis, “Beyoğlu Sırları” (Ta Apokryfa tou Peran).
1890
1890 (Paris): Wassa Efendi, Bardha de Témal, Scènes de la vie albanaise (bir Arnavut tarafından yazılmış, Arnavut konulu olan ilk roman).
1891: Hayrenik‘, Arpiar Arpiaryan (1870’te haftalık olarak yayınlanmaya başladı fakat 1891’de günlük gazeteye döndü.).
1893: Mirza Habib-i Isfahanî’nin ölümü (d. 1835), İranlı şair. Molière’in Misanthrope’u ile James Morier’in The Adventures of Hajji Baba of Ispahan’ının mütercimidir.
1893: Rum edebiyat dergisi Filologikê Êchô’nun kuruluşu.
1895: Nikodem Sp. Savić tarafından yayınlanan Sırpça gazete Carigradski Glasnik’in (İstanbul Muhbiri) kuruluşu.
1897: Jacques Loria, Les Mystères de Péra (Imp. E. Souma & V. Mango).
1897: Kürt şair Hacı Kadir-i Koyî’nin İstanbul’da ölümü.
1899 (Sofya): Konstantin Veliçkov, Tsarigradski Soneti (İstanbul Soneleri. İstanbul’da 1890’ların başında kaldığı yıllarda kaleme alınmıştı).
XX. Yüzyıl
1901 (Paris): Vahan Tekeyan: Hoger (Endişeler; şiir).
1902: Yerukhan (Yervant Sırmakeşhanliyan), Amira’nın Kızı (Amirayin Ałjikë; roman. Arevelk’te tefrika edilir.).
1904: Mirza-Riza-Khan Arfa-ud-Dovleh, Perles d’Orient (Levant Herald Matbaası).
1906: “Indra” (Diran Çırakyan’ın takma adı), Nerašxarh (Derunî Dünya; nesir).
1906: Misak Medzarents, Tziadzan (Eleğimsağma; şiir).
1908’den Sonra
1908: Süleymaniyeli Tevfik “Pirêmerd” tarafından idare edilen Kürd Teavün ve Terakki Gazetesi’nin kuruluşu (İstanbul’da yayınlanan ilk Kürtçe süreli yayın).
1908 (Paris): Adolphe Thalasso, Déri Sé’adet, ou Stamboul, Porte du Bonheur, Scènes de la vie turque.
1908: İzzet Fuad Paşa, Constantinople avant et après la Constitution (Bir Parisli ile bir İstanbullu arasında bir muhavere), A. Zellich fils.
1908: El Cugeton, Elia Karmona tarafından kurulmuş olan bir mizah dergisi, aynı zamanda sayfalarında romanlar da tefrika edilir.
1908 (Stockholm): İran Büyükelçisi Mirza Rıza Han Erfauddevle’nin karısı Elsa Lindberg-Dovlette, “Minareli Şehrin Kadınları”nı (Kvinnor från minareternas stad) yayınlar. Eser birçok dile çevirildi.
1909: El Cudió, David Elnekave tarafından kurulmuş bir siyonist gazete. Sayfalarında tefrika romanlara da yer verilir.
1909: Merâğalı Zeynelâbidîn’in (ö. İstanbul 1911?) İran’daki eski düzenin usullerine dair bir hiciv olan Seyâhatnâme-i İbrâhim Beg’inin üçüncü cildi İstanbul’da Ebüzziya Tevfik tarafından basılır. Burada yazarın ismi ilk kez görünür.
1910: Ben-Yitshak Sacerdote (takma ad?) Refael i Miriam. Novela de los Judios de Oriente, kimilerince ilk özgün Yahudi-İspanyolca roman olarak kabul edilir.
1911: Ermeni edebiyat dergileri Vosdan (Dikran Çögürian ve Mikael Şamdanjian) ve Şant’ın kuruluşu.
1911: Krikor Zohrab, Keankn inčpês or ê (hikâyeler; Türkçe tercümesi Diran Kelekyan, Hayat Olduğu Gibi, 1913).
1911: Yervant Odian, “Yoldaş Pançuni” hikâyelerinin ilk bölümü Püzantion gazetesinde “Bir Dzablvar Vazifesi” (Arrakelut‘iwn më i Tzaplvar) başlığı ile yayınlanır.
1911: Celâl Nuri İleri, Cauchemar? (Fransızca Roman): Beyoğlu, Edition “Jeune-Turc”. Ermeniceye de tercüme edilmiştir.
1911: Ghuaze (Kılavuz) ilk Çerkes gazetesinin (Türkçe-Çerkesçe) neşri.
1912: Kürt Talebeler Birliği Hêvî’nin (Umut) kuruluşu.
1913: Türkçe-Kürtçe dergi Rojî Kurd’un (Kürt Güneşi) İstanbul’da kuruluşu. Mehmet Akif’in bir şiirinin tercümesinin ikinci sayısında Kh. Modani tarafından yapılıp yayınlanması Türkçeden Kürtçeye ilk çeviri olarak kabul edilir.
1913: Fuad Temo, Çîrok (Kürtçe ilk mensur hikâye; Rojî Kurd’un ilk iki sayısında yayınlanır.)
1914: Ermeni edebiyat dergisi Mehyan’ın (Mabet) kuruluşu.
1915: Ermeni yazar ve şairler Krikor Zohrab, Keğam Parseğiyan, Melkon Gürciyan (“Hrant”), Sımbad Pürat, Dikran Çögürian, Daniel Varujan, “Siamanto”, “Yerukhan” (Yervant Sırmakeşhanliyan), “Tılgadintsi”, Rupen Sevag, Rupen Zartarian tutuklanmalarının ardından (24 Nisan 1915) ya da tehcirde öldürülürler.
Mütareke Yılları
1918-1919: Jîn (Hayat) İstanbul’da kurulmuş bir Kürtçe-Türkçe dergi.
1919: Memê Alan, Abdurrahim Rahmi Hakkarî (Avdirehîm Rehmiyê Hekarî, d. 1890-ö. 1858) ilk Kürtçe tiyatro oyunu Jîn’de yayınlanır.
1919: Çerkes Kadınları Teavün Cemiyeti’nin çıkardığı Diyane dergisinin Osmanlı Türkçesi ve Çerkesce (Latin alfabesi ile) yayınlanması.
1919: Ahmed-i Hanî’nin Kürt millî destanı Mem û Zîn’inin İstanbul’da ilk yayınlanışı.
1920: Amin Faizî, Encümen-i Edibân, bir Kürt edebiyat tarihine ilk teşebbüs.
1920 (Atina): “Tymfristos”, Hê Ôraia tou Peran (Pera Güzeli; roman). “Tymfristos” Dimitrios Papadopoulos’un takma adıdır.
1921-1922: Elia Karmona, La Novya Aguna, Romanso Nasyonal Cudyo (Imprimeria del Cugeton).
